Fıtrat: Doğuştan sahip olunan özellikler (vicdan); insanların Allah’ı bilip tanıyabilecek üzere yaratılması.  

İslam’da bilgi edinme kaynakları: Selim akıl, doğru haber, salim duyular.

Selim (doğru) akıl: Doğru karar vermeyi sağlayan, herhangi bir olumsuzluktan veya ortamın kötülüğünden etkilenmeyen, yaratılışındaki temizliği koruyan, arzuların kirletmediği akıl.

Sadık (doğru) haber (bilgi): Vahiy ve mütevatir haber.

Vahiy: Allah’ın melek aracılığıyla nebilere (peygamberlere), onların da insanlara bildirdiği ilkeler ve nelere uyup nelerden sakınılacağını bildiren ilahî bilgiler ve bunların gönderiliş tarzı.

Mütevatir haber: Yalan üzerinde birleşmeleri mümkün olmayacak sayıda bir topluluğun vermiş olduğu haber (Bunlar Kur’an ve onunla çelişmeyen hadislerdir).

Kur’an’da aklın önemi: Kur’an, yüzlerce ayette düşünmeyi emreder (İslam’ın en önemli emri, düşünmektir). Aklı kullanmak günah, gereksiz olamaz. Aklı kullanmamak cehenneme gitmeye sebep olabilir (Mülk [67] 10).

İşlevsel akıl: Kur’an’da akıl isim olarak geçmez, fiil olarak geçer. Yani, kullanılmayan, işlevi olmayan aklın bir önemi yoktur.

Kur’an’ın temel amaçları: Doğru bilgi, doğru inanç, doğru davranış.

İslam’da doğru bilginin aşamaları:

1. İlmel-yakîn: Selim akla dayalı olarak elde edilen bilgi (Mango meyvesini işitmek).

 2. (Ayn: Göz) Aynel-yakîn: Duyularla, bizzat gözlemle elde edilen bilgi (Mango meyvesini bizzat görmek).

 3. Hakkal-yakîn: Bizzat yaşanarak elde edilen bilgi (Mango meyvesini yemek).

Salim (sağlam) duyular: Herhangi bir etkenle kendisine ait özelliğini kaybetmemiş işitme, görme, koku alma, tatma ve dokunma duyular.

Ayet (delil, kanıt) türleri: • Kur’an cümlecikleri. • İnsan. • Kâinat (Fussilet [41] 43). Dolayısıyla var olan her şey “okunmalıdır,” her şey Allah’a götüren bir kanıttır.

Bilginin kaynağı: Bilimsel bilgi (ölçülebilen olay ve oluşumlar), dini bilgi (vahiy). Bilimsel bilgi nasıl, dini bilgi neden sorularına cevap verir (Bilim: “Dünyaya nasıl geldik?” Din: “Dünyaya neden geldik?”).

Bilgi ahlakı: Bilgi sahibi kendisine, topluma, çevreye ve Allah’a karşı sorumludur. Bilgi yalnızca hayırlı ve faydalı amaçlar için kullanılmalıdır.

Mahremiyet: Gizlilik, özel hayatın gizli tutulması.

Zan: Kesin olmayan bilgi.

İslam’a göre doğruluğu kesin olmayan bilgi kaynakları: Rüya, keşif, ilham, sezgi, büyü. Bunlar genel geçerliliği olmayan, kişiye özel bilgi kaynaklarıdır.

Keşif: Aklın ve duyuların ötesinde olduğu kabul edilen konularda (ölüler, cennet, cehennem vs.) sezgi yoluyla elde edilen bilgi.

İlham: Gönle doğan şey; akıl yürütme ve düşünmeye dayanmaksızın elde edilen bilgi.

İslam: Tüm dinlerin ortak adı/özelliği olan İslam teslimiyet, silm/barış ve selamet/kurtuluş demektir.

İslam, akıl ve mantık dini değildir: Felsefenin temeli akıl ve mantıktır. İslam, insan ürünü veya dogmatik (sorgulanamaz, tartışılamaz) değil, vahiy kaynaklıdır. Fakat İslam akla, mantığa çok önem verir.

Akide (ç. akaid): Gönülden bağlanılan şey, iman, itikat, inanç.

İman (zıttı inkâr): İman, kalp ile tasdik, dil ile ikrar ve organlarla amel etmek.

İman edene Mü’min, inkâr edene kâfir denilir.

Münafık: İnanmadığı halde inanmış gibi görünen (iki yüzlü).

Müşrik: Yüce Allah’ın varlığını inkâr etmeyen ancak onunla birlikte O’na başka tanrıları, şeyleri, insanları ortak/eş koşan.

Mü’min: İnanılması gereken bütün değerlere inanan ve teslim olan, inandığı bütün değerlere güvenen, kendisini güvende hisseden ve çevresine güven veren kişi. Kur’an, tüm nebileri ve inananları Mü’min olarak adlandırır.

İman-bilgi İlişkisi: İnanan kişinin neye, niçin inanacağını bilmesi gerekir.

İman-tasdik ilişkisi: İmanı, önce kalp ile tasdik yani kabul etmek, onaylamaktır.

İman-ikrar ilişkisi: İman, aynı zamanda dil ile ikrardır, söylemektir.

İman-amel (fiil) ilişkisi: Amel etmek, imanı tamamlayan ve kuvvetlendiren ögedir. İman kendisini iş ve eylemlerde gösterir. Salih ameller, imanın meyvesidir.

İyilikler ikiye ayrılır: Allah ile kul arasındaki ibadetler hasenat, mesela gece namazı kılmak. Islah edici, düzeltici, üçüncü kişileri de ilgilendiren eylemler ise salihat/salih amellerdir, örneğin yoldaki taşı kenara koymak.

İman, niteliği açısından tahkiki ve taklidi olarak ikiye ayrılır:

Tahkiki iman (Muhakkik): Delillere, bilgiye, araştırma ve kavramaya dayalı bilinçli iman (İstenilen iman budur).

Taklidi iman (Mukallit): Araştırmadan ve delillere dayanmadan çevrenin yönlendirmesiyle oluşan taklitçi iman.